Filosofie als richtsnoer voor de opleiding van zelfbewuste en innovatieve professionals?

In de maand van de Filosofie 2016 organiseerde het lectoraat Filosofie en Beroepspraktijk van De Haagse Hogeschool op 11 april 2016 een debat ter gelegenheid van de presentatie van het boek Streven naar beter: Nietzsche als gids voor het HBO (uitgeverij Klement, Zoetermeer, 2016).

Met dit boek wil De Haagse Hogeschool een debat stimuleren over de vraag wat betekent het om studenten op te leiden tot professionals die streven naar beter in een wereld waar "beter" juist sterk aan verandering onderhevig is.
Henriëtta Joosten (onderzoeker bij het lectoraat Filosofie en Beroepspraktijk en hogeschooldocent bij de faculteit IT & Design) laat in haar boek zien dat het experimentele, bevrijdende, maar ook gevaarlijke denken van Nietzsche handreikingen biedt om de enigszins beheersmatige HBO-wereld van binnenuit te veranderen. Joosten werkt, in navolging van Nietzsche, vijf elementen van het streven naar beter uit: (1) omgaan met onzekerheid, (2) excelleren, (3) kritisch denken, (4) relatie docent en student en (5) leren met vallen en opstaan. Vanuit deze vijf perspectieven stelt zij als filosoof en als hogeschooldocent vanzelfsprekende onderwijsopvattingen ter discussie. En dat m.n. binnen het HBO, maar uiteraard ook van toepassing op het WO in ons land.

Het programma van deze bijeenkomst behelsde o.m. een inleiding op het boek Streven naar beter door Henriëtta Joosten zelf, de officiële overhandiging van het boek aan Thom de Graaf, voorzitter van de Vereniging Hogescholen, een summiere beschouwing van hem over de gedachtegangen uit het boek en een korte paneldiscussie naar aanleiding van het voorafgaande. Het debat over hoe verder met het panel, publiek en auteur kwam door tijdgebrek in de verdrukking. Bovendien meenden de meer filosofisch georiënteerde deelnemers aan deze bijeenkomst hun kritische pijlen te moeten richten op de aanwezige voorzitter van de Vereniging Hogescholen (en het vigerende verenigingsbeleid t.a.v. overheidsmaatregelen aangaande het HO). Daardoor kreeg de nabespreking een wat flauwe wending en bleven veel andere, door het boek van Joosten aangedragen, interessante zaken helaas onbesproken.

Enkele inhoudelijke zaken waren echter opvallend. Eerst de toelichting van Henriëtta Joosten zelf op de hiervoor opgesomde vijf hoofdpunten. Het meest frappante element daarbij was de toelichting op het 4e onderdeel van haar stellingname in haar boek. Hierbij wordt de nadruk gelegd op de zgn. "waarheidzoekende" relatie ("vriendschap") tussen docent en HBO-student. Hiermee wordt deze functioneel-inhoudelijke relatie naar onze mening (te) zwaar aangezet, waarbij de normatieve keuze voor bepaalde typen onderwijsmethoden ethisch gezien volgens ons op het randje is. Vergelijk m.n. de twee onderwijsexperimenten in hoofdstuk 6 van het boek hierover.

Indien zgn. waarheidzoekende processen in een educatieve setting bewust door HBO-docenten worden geëntameerd en gehanteerd, dan kan dit volgens ons zeer gekunsteld overkomen. Temeer het een nabootsing van de werkelijkheid is én blijft, dus per definitie gemanipuleerd. Veel kan in het HO in een onderwijsleersituatie worden nagebootst; de zoektocht van studenten naar "de" of hun "eigen waarheid" echter niet. Overigens nuanceert Henriëtta Joosten in haar boek gelukkig de betekenis van de aanduiding "waarheidzoekende vriendschap" in het hoger onderwijs. Met de introductie van de metafoor van waarheidzoekende vriendschap beoogt zij tegenwicht te bieden aan bepaalde dominante denkbeelden binnen het HBO, zoals de gangbare metafoor docent als strikte aanbieder en student als louter afnemer van kennis. Volgens Henriëtta Joosten nodigt dit laatste, soms nogal sterk overheersende, denkbeeld zowel studenten als docenten te weinig uit tot samen zoeken naar beter.

Tot slot: daarnaast staan er in het boek van Joosten veel behartigenswaardige zaken over hoe binnen het HBO op te leiden tot waardengedreven en innovatieve professionals. Professionals die in de uitvoeringspraktijk heden ten dage maar ook in de toekomst zeer nodig zijn.

«« (terug) naar Algelun's Archief